Andrzej BART
Autor „Fabryki muchołapek” w ostatnich latach skupił się przede wszystkim na pracy dla filmu, czego efektem jest scenariusz do nagrodzonego w Gdyni „Rewersu”, oraz dla teatru – na potrzeby Teatru Radia Bart napisał „Pana i sługę”, dla Teatru Telewizji zaś „Boulevard Voltaire” oraz Bezdech (Wydawnictwo W.A.B., Warszawa), który w 2013 roku ukazał się także w formie książkowej. Historia polskiego reżysera pracującego w Hollywood, który wraca do Warszawy, by pożegnać się z bliskimi, jest zbiorowym portretem polskiego społeczeństwa, zwłaszcza odchodzącej w przeszłość klasy inteligentów. „Bezdech” to rzecz sprawnie napisana, ale fani twórczości Barta coraz tęskniej wypatrują jego kolejnej powieści.
Przemysław DAKOWICZ
Łódzki poeta opublikował w ubiegłym roku dwie książki poetyckie – Teorię wiersza polskiego (Biblioteka „Toposu”, Sopot) oraz Łączkę (Wydawnictwo Acana, Kraków). Oba tomy dowodzą ukonkretniania się świadomości historycznej i politycznej autora, który o trudnych i bolesnych wydarzeniach z XX-wiecznej historii Polski opowiada klasycznym, odwołującym się do paradygmatu romantycznego językiem. Propozycje Dakowicze to ksiązki poważne i ważne, przypominające, że rolą poety jest poszukiwanie prawdy i zabieranie głosu w sprawach, które stają się przedmiotem narodowej debaty.
Szymon DOMAGAŁA-JAKUĆ
Hotel Jahwe (Dom Literatury w Łodzi), książka, którą 31-letni zaprezentował się czytelnikom poezji, jest debiutem oczekiwanym i przemyślanym. Jest także debiutem stosunkowo późnym (Domagała-Jakuć to rocznik 1982), ale przy tym niezwykle młodzieńczym jeśli chodzi o poetycką furię. „Hotel Jahwe” to czysty bunt wciśnięty w samonakręcające się poetyckie narracje mające za scenerię Łódź. Łódź biedną, brudną, odrapaną, udręczoną. Po tej ziemi spalonej i jałowej pielgrzymuje podmiot liryczny opowiadający w ewangelicznym tonie o seksualnych udrękach i duchowej ekstazie (lub odwrotnie). Pozycja kontrowersyjna i prowokująca do dyskusji.
Artur FRYZ
Rok 2013 zapamiętamy jako niezwykle smutną datę dla polskiej poezji. W listopadzie odszedł Artur Fryz, poeta i propagator poezji, który z prowincjonalnego Kutna uczynił Złoty Środek Poezji. Zanim środowisko literackie obiegła wstrząsająca wieść, mogliśmy przeczytać najnowszy (jak się potem okazało – ostatni) tom Artura klatka schodowa kieszeń minotaura (Muzeum Miasta Ostrowa Wielkopolskiego). Wiersze z tego tomu utrzymane są w typowym dla Fryza tonie łączącym sacrum i profanum. Nieustanne mierzenie się z eschatologiczną tematyką przełamywane jest w nich nieoczekiwaną swobodą skojarzeń, prostotą wypowiedzi, czasem nawet humorem. Otwarte na tajemnicę teksty Artura na zawsze pozostaną już niedomknięte.
Piotr GAJDA
Tomaszowski poeta pozostaje jednym z najbardziej niedocenionych autorów swojego pokolenia. Zjawiskowy debiut „Hostel” i podkreślająca odrębność stylu Gajdy „Zwłoka” nie doczekały się należytej krytycznej recepcji. Może zmieni to ubiegłoroczny tom Demoludy (Instytut Mikołowski), tym bardziej, że Gajda poszerza w nim swoje pole poetyckiej walki. Fraza tomaszowianina radykalnie się wydłuża, zyskując tym samym na ekspresywności, ale wiersze nie gubią przy tym sensu i nie tracą nic z oryginalnego obrazowania. Tom o doskonale oddającym wieloznaczność wierszy tytule (oswojona przeszłość łączy się w „Demoludach” ze sztucznymi rajami teraźniejszości) zasługuje na uważną lekturę.
Witold JABŁOŃSKI
Witold Jabłoński jest kolejnym – obok Przemysława Dakowicza – łódzkim autorem, który w roku 2013 opublikował dwie książki. Jednak w odróżnieniu od Dakowicza Jabłoński postawił na różnorodność swoich propozycji. Powieść Słowo i miecz (SuperNowa, Warszawa), reklamowana jako „słowiańska >>Gra o tron<<”, to rasowe fantasy osadzone w XI-wiecznej Polsce, w której chrześcijaństwo zmaga się z pogańskimi obrządkami. Druga zaś ubiegłoroczna książka Jabłońskiego, Miasto Nawiedzonych (Enso Publishing), jest powieścią grozy rozgrywającą się w tytułowym mieście, w którym można dopatrywać się Łodzi. Obie powieści dobitnie dowodzą, że Witold Jabłoński jest jednym z najciekawszych autorów spośród rzemieślników literatury popularnej.
Robert MINIAK
Łódzki poeta właściwie od początku swojej kariery literackiej przejawiał predylekcję do obrazowania opisowego. W tomie „Drzewostany” znalazło się nawet miejsce dla prozy poetyckiej. W ubiegłym roku Miniak zdecydował się wreszcie na całkowite odkrycie swojego prozatorskiego oblicza. W Świętych z drugiej ręki (Miejska Biblioteka Publiczna w Świdnicy), książce-zwyciężczyni VI Ogólnopolskiego Konkursu na Autorską Książkę Literacką, Miniak z uwagą przygląda się zwykłym ludziom, którzy dzięki swojej zwyczajności aspirować mogą do miana codziennych świętych. „Bardzo to ludzkie” – pisał o książce Miniaka Karol Maliszewski.
Andrzej SAPKOWSKI
Najpopularniejszy łódzki pisarz, arcymistrz polskiej powieści fantasy, po 14 latach powrócił do kultowej sagi o Wiedźminie. Powieść Sezon burz (Supernowa, Warszawa) od razu znalazła się na szczycie list bestsellerów, aczkolwiek mocno podzieliła fanów Sapkowskiego. Jedni krytykowali go za niszczenie świętości i nieudany powrót do legendarnego bohatera, inni zaś uznawali nową powieść za udane ożywienie zarzuconej historii i chwalili autora za poszerzenie jej o nowe wątki. Jedno jest pewne – powieść Sapkowskiego wzbudziła wiele dyskusji, a nic nie jest przecież lepszą reklamą.
Julian TUWIM
Rok 2013 należał z całą pewnością przede wszystkim do Juliana Tuwima. Nazwisko żadnego łódzkiego pisarza nie było w ubiegłym roku wymieniane tak często. A Tuwim niemal codziennie był odmieniany przez wszystkie przypadki. Nawiązywano do jego twórczości, reinterpretowywano ją, wpisywano we wszelkie, najbardziej nawet kuriozalne, konteksty. Jedno jest pewne – 100 lat od debiutu Tuwim jest zaskakująco aktualny, a to chyba najwyższa z możliwych ocen wystawionych poezji. Okazuje się, że Łódź wciąż nie doczekała się pisarza mogącego konkurować z autorem „Kwiatów polskich”.
